of truth

• truth table

• truth of form

- dowiedzieć się prawdy to learn the truth (o kimś/czymś about sb/sth)

- ujawnić prawdę to reveal the truth (o kimś/czymś about sb/sth)

- dążyć do prawdy a. poszukiwać prawdy to search for a. seek the truth

- spojrzeć prawdzie w oczy to face the truth, to face up to the truth

- powiedzieć prawdę to tell the truth

- „mówić prawdę, całą prawdę i tylko prawdę” Prawo; ‘to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth’

- to tylko część prawdy that’s only half the truth

- mieszać prawdę z fantazją to mix truth and fiction

- wyznał mi całą prawdę he made a clean breast of it

- mijać a. rozmijać się z prawdą euf. to be economical with the truth euf.

- być blisko prawdy to be close to the truth

- być dalekim od prawdy to be far from the truth, to be far from being true

- odpowiadający prawdzie/niezgodny z prawdą true/untrue

- czy to prawda? is it true?

- to prawda that’s true

- to prawda, ale… (it’s) true, but…

- to nie może być prawda! it can’t be true!

- prawda jest taka, że… the truth is that…

- w tym nie ma za grosz prawdy there is no truth in that

- nie ma w tym słowa a. ani krzty prawdy there is not a shred a. an iota of truth in that

- tkwi w tym ziarno prawdy there’s a grain a. kernel of truth in that

- jest w tym nieco/sporo prawdy there is some/a great deal of truth in that

- prawdy odwieczne/niepodważalne eternal/undeniable truths

- stara a. obiegowa prawda an old a. a common truth

- prawdy życiowe worldly common truths

- „on nie mógł jej zabić” – „prawda!, on by nawet muchy nie zabił” ‘he couldn’t have killed her’ – ‘true! he wouldn’t harm a fly’

- „miałeś tu posprzątać” – „prawda! zupełnie zapomniałem” ‘you were supposed to clean here’ – ‘that’s right a. that’s true, it slipped my mind’

- święta prawda! how very true!

- ładnie tu nad jeziorem, prawda? it’s nice here on the lake, isn’t it?

- nigdy go nie poznałeś, prawda? you’ve never met him, have you?

- prawda, że tu pięknie? isn’t it beautiful here?

- prawda, jaka ona ładna? isn’t she pretty?

- trzeba wreszcie, prawda, znaleźć jakieś, prawda, rozwiązanie tej kwestii it’s high time, you know, you found some, you know, solution to this problem

- □ prawda absolutna Filoz. absolute truth

- fundamentalne prawdy wiary Relig. articles of faith, fundamentals

■ naga prawda książk. the naked truth

- święta prawda książk. the honest truth

- prawdę mówiąc a. prawdę powiedziawszy a. po prawdzie pot. if truth be told, to tell you the truth

- prawdę mówiąc, nie wiem, co o tym myśleć if truth be told, I don’t know what to think about it

- Bogiem a prawdą książk. as a matter of fact

- co prawda pot. admittedly, to be sure

- obiecywano mi co prawda stypendium, ale… to be sure a. admittedly I’ve been promised a scholarship, but…

- mam w tym jakiś udział, co prawda minimalny, ale jednak… I have a share in it, admittedly a very small one, but still…

- dać świadectwo prawdzie książk. to bear witness a. give testimony to the truth

- powiedzieć a. wygarnąćpot. komuś prawdę w oczy to give it to sb straight from the shoulder US pot.

- powiedzieć komuś kilka słów prawdy to tell sb a few home truths

- prawda jak oliwa na wierzch wypływa przysł. the truth will out

- prawda w oczy kole przysł. nothing hurts like the truth

* * *

truth; szczera prawda plain truth; gorzka prawda bitter truth; ziarno prawdy grain of truth; nie ma w tym, co mówisz, za grosz prawdy there isn't a grain of truth in what you're saying, there isn't an iota of truth in what you're saying; (to) prawda it's true; prawda! true!; jest ciepło, prawda? it's warm, isn't it?; lubisz go, prawda? you like him, don't you?; czy to prawda? is that true?; co prawda as a matter of fact; święta prawda gospel truth; prawdę mówiąc to tell the truth, in truth, truth to tell; mijać się z prawdą depart from the truth; powiedzieć prawdę w oczy give sb a piece of one's mind; dążyć do prawdy aim at truth; naga prawda naked truth; spojrzeć prawdzie w oczy face the truth; dać świadectwo prawdzie emf. testify to the truth; prawda w oczy kole the greater the truth, the greater the libel; zgodny z prawdą truthful.

* * *

pl. ocz- Nom. -y Gen. -u Ins. - ami l. - yma

1. ( narząd wzroku) eye, optic (arch.); piwne/brązowe/niebieskie oczy hazel/brown/blue eyes; podbite oko black eye, shiner, mouse; bystre oko sharp l. keen eye; mieć bystre oko be sharp l. keen eyed l. eyesighted; zaczerwienione oko reddish eye; kocie oczy ( na drodze) cat's eyes; kocie oko min. cat's eye; tygrysie oko min. tiger's eye; dno oka anat. eyegrounds, fundus of the eye; oko cyklonu meteor. bull's eye, the eye of the storm; sokole oko eagle eye; maślane oczy filmy eyes; wprawne oko practiced eye; w mgnieniu oka in a blink of an eye, in a twinkling, in a flash l. crack; na pierwszy rzut oka at first glance; coś widać na pierwszy rzut oka sth can be seen at first glance; bez zmrużenia oka without batting an eye; na moich oczach before l. under my eyes, in front of my very eyes; słabnąć l. niknąć w oczach ( o człowieku) be fading away, be wasting away; ale masz oko! good eye!; cieszący oko easy on the eye; cieszyć oko please the eye; klapki na oczach blinders, tunnel vision; klapki na oczy ( konia) blinders; Br. blinkers; w moich oczach to jest nic niewarte it's not worth a penny in my eyes l. to my mind; z zamkniętymi oczami with one's eyes closed; pożerać kogoś oczami devour sb with one's eyes; patrzeć na coś krzywym okiem frown upon sth, look askance at sth; być komuś solą w oku be a thorn in sb's side l. flesh, be the stone in sb's shoe; (szkolić się) pod okiem instruktora (train) under the supervision of the instructor; ciemno, choć oko wykol the night is inky black; rzucać się w oczy stick out a mile, stick out like a sore thumb; spędza mi to sen z oczu I can't get it out of my mind; czytam w twoich oczach, że... I can see l. read it in your eyes that...; dobrze ci z oczu patrzy you have a kind look in your eyes; iść, gdzie oczy poniosą go and never look back, walk and don't look back; jak okiem sięgnąć as far as the eye can see; mieć oczy wokół głowy have eyes at the back of one's head; zrobiło mi się ciemno przed oczami I was seeing spots before my eyes; mam to na oku I'm keeping a (sharp) eye on it; mieć coś na oku (np. o pracy) set sights on sth; mam babcię ciągle przed oczyma I can still see grandma before my eyes; miej oczy i uszy otwarte! keep your eyes and ears open!; powiedzieć l. wygarnąć komuś prawdę w oczy tell sb the truth to his/her face, speak the truth to sb's face; wspominać kogoś/coś z łezką w oku think softly l. affectionately l. nostalgically about sb/sth, think about sb/sth with affection; mydlić komuś oczy pull the wool over sb's eyes, throw dust in sb's eyes; nawet nie mrugnął okiem he didn't flicker an eyelid; nie mogłem od niej oderwać oczu I couldn't take my eyes off her; nie mogę spojrzeć jej w oczy I can't look her in the eye/face; mieć oko na coś keep one's eyes open l. peeled l. skinned for sth; nie spuszczaj z oka dzieci keep your eye on the children, keep a close eye l. watch on the children; podbić komuś oko give sb a black eye l. a shiner; własnym oczom nie wierzę! I can't believe my eyes!; nie zmrużyłem oka I didn't sleep a wink; otworzyć szeroko oczy open one's eyes wide; widzieć kątem oka see sth out of the corner of one's eye; strzec kogoś/czegoś jak oka w głowie keep a close eye on sb/sth; rzut oka na coś glimpse at sth; kiedy ty wreszcie przejrzysz na oczy? when will you finally take the blinds off?; przewracać oczami turn up l. roll one's eyes; robić do kogoś perskie oko give sb the eye, give sb a glad eye, make eyes at sb; kłamać w żywe oczy lie through one's teeth, lie in one's throat; na piękne oczy on trust; w cztery oczy in private; rozmawiać z kimś w cztery oczy talk heart to heart to sb, talk eye to eye; rzuć na to okiem have l. take a look l. glance at it, please; cast an eye over it, please; gołym okiem with the naked eye; stanąć z kimś oko w oko stand face to face with sb, confront sb eyeball to eyeball; stracić kogoś z oczu lose sight of sb; spuścić oczy lower one's eyes, cast one's eyes down; spojrzeć prawdzie w oczy face the truth; wake up and smell the coffee; see things for what they really are; świecić oczami za kogoś blush for sb, take the rap; widzieć coś gołym okiem see sth with the naked eye; widzieć coś na własne oczy see sth with one's own eyes; widzieć coś oczami duszy see sth in one's mind's eyes; wpaść komuś w oko catch sb's fancy l. eye, take l. tickle l. catch sb's fancy; zamknąć oczy close one's eyes, breathe one's last; przymykać na coś oczy turn a blind eye to sth; zejdź mi z oczu! get out of my sight!; oczy mi się kleją I have heavy eyes l. eyelids; pi razy oko sth in the neighborhood of, more or less; pasuje to jak pięść do oka it's like a square peg in a round hole; oczy wychodzą mu na wierzch ( ze zdziwienia) his eyes popped out; oko ci zbieleje it'll leave you open-mouthed; kruk krukowi oka nie wykole crows don't pick crows' eyes; dog does not eat dog; oko za oko, ząb za ząb an eye for an eye and a tooth for a tooth; pańskie oko konia tuczy the eye of the master does more work than both his hands; prawda w oczy kole the greater the truth, the greater the libel; strach ma wielkie oczy fear has big eyes; czego oko nie widzi, tego sercu nie żal what the eye doesn't see, the heart doesn't grieve over; what the eye sees not, the heart craves not.

2. pl. oka Gen. ok (= coś jak oko) eye; ( w rosole) eye; pawie oko peacock's eye, ocellus, eyespot.

3. ( w sieci rybackiej) mesh.

4. żegl. ( wachta) watch, lookout.

5. żegl. ( pętla na linie) eye-splice, loop.

- sam to zrobiłeś? did you do it (by) yourself?

- drzwi same się zamknęły the door closed on its own

- samo się zagoi it’ll heal by itself

- samo się nie zrobi it won’t get done by itself

- musicie sami zdecydować you have to a. must decide for yourselves

- „jak samemu zbudować dom?” ‘how to build one’s own house?’

- sam z siebie of one’s own accord, without being asked

- (ona) sama z siebie nigdy nie zabiera głosu she never speaks up of her own accord a. without being asked

- nic nie dzieje się samo z siebie nothing happens by itself a. without a reason

- wszystko zawdzięczam samemu sobie I owe everything to my own efforts

- włosy jej się same kręcą her hair curls naturally

- był sam w domu he was alone a. on his own at home

- nie wolno jej samej wychodzić na ulicę she is not allowed to go out by herself a. on her own

- trudno jest żyć człowiekowi samemu it’s difficult a. hard living on your own a. living alone

- sam jeden all alone, all by oneself

- po śmierci rodziców została sama jedna when her parents died she was left on her own a. all alone

- słowo „bohater” pisze się przez sam h, nie przez ch the word ‘bohater’ is spelt with an h, not ch

- mieli same córki they had only daughters

- same nieszczęścia nas spotykają we’ve had a. met with nothing but trouble

- same zdolności nie wystarczą talent alone is not enough

- mówić prawdę, samą prawdę i tylko prawdę to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth

- w samym środku in the very centre, right in the middle

- na samym początku/końcu at the very beginning/end

- na samej górze/na samym dole at the very top/bottom, right at the top/bottom

- dom nad samym morzem a house right on the sea

- gałęzie zwisające do samej ziemi branches hanging right down to the ground

- w samo południe at midday, at high noon

- do samego rana right through to the morning

- sam sobie przeczysz you’re contradicting yourself

- sama tak powiedziała she said so herself

- sami sobie są winni they’ve only got themselves to blame

- mnie samego to zaskoczyło I was surprised myself

- samo miasto niczym szczególnym się nie wyróżnia the town itself is nothing special

- sam widzisz you can see for yourself

- sama widzisz, że to nie takie proste see, it’s not that easy

- sam zobacz see a. look for yourself

- sam powiedz you tell me

- sami powiedzcie, czy nie mam racji you tell me if a. that I’m wrong

- widziałem samego prezydenta I saw the president himself

- na samą myśl o tym chce mi się płakać the mere a. very thought of it makes me want to cry

- od samego zapachu robiło mu się niedobrze the very smell (of it) made him sick

- mamy takie same pióra we’ve got the same a. identical pens

- (on) ma taki sam kolor włosów jak jego brat his hair is the same colour as his brother’s

- twój kapelusz jest prawie taki sam jak mój your hat is practically the same as mine

- wszyscy mężczyźni są tacy sami all men are the same a. alike

- ten sam the same

- byli w tym samym wieku they were the same age

- ta sama kobieta, którą widziałem wczoraj the same woman (as a. that) I met yesterday

- Paryż jest wciąż ten sam Paris is just a. still the same

- to samo the same

- to samo dotyczy ciebie the same applies to you

- poproszę jeszcze raz to samo! (the) same again please!

- zrób to samo co wujek do the same as uncle (did)

- jeden i ten sam one and the same

- to jedna i ta sama osoba they are one and the same person

- jedno i to samo one and the same thing

- odwaga i brawura to nie jedno i to samo bravery and foolhardiness are not the same thing

- tak samo [traktować, uważać] the same

- tak samo będzie i tym razem it’ll be the same this time

- tak samo jak dwa lata temu just the same as two years ago

- są tak samo winni they are equally guilty

- zniknął tak samo nagle, jak się pojawił he vanished just as unexpectedly as he had appeared

- „muszę już iść” – „ja tak samo” ‘I’ve got to go’ – ‘me too’

- tyle samo (z policzalnymi) the same number, just as many; (z niepoliczalnymi) the same amount, just as much

- tyle samo pracowników, co rok temu the same number of a. just as many workers as last year

- tyle samo prawdy, ile kłamstwa the same amount of truth as lies

- mają tyle samo lat they’re (of) the same age

■ maleńkie sam na sam z kimś a little tête-à-tête with sb

- porozmawiać z kimś sam na sam to talk to sb one-on-one

- marzył, żeby zostać z nią sam na sam he dreamt of being alone with her

- sam nie zje i drugiemu nie da przysł. (she’s/he’s) a dog in the manger

- klimat, który sam przez się jest czynnikiem leczniczym the climate, which is itself a healing factor

- takie nastawienie jest samo przez się zrozumiałe taken by itself such an attitude is understandable

- to się rozumie samo przez się! it goes without saying!

- rozumie się samo przez się, że… that goes without saying that…

- samw sobie in itself

- dla niego praca jest celem samym w sobie work for him is an end in itself

- ten dokument sam w sobie nie stanowi dowodu in and of itself the document does not constitute evidence książk.

- tym samym in the process

- uzyskał obywatelstwo polskie, a tym samym prawo ubiegania się o to stanowisko he acquired Polish citizenship, thus a. thereby gaining the right to apply for the post

* * *

1. (= docierać) arrive; dochodzić do kogoś/gdzieś reach sb/sth; paczka jeszcze nie doszła the parcel hasn't arrived yet; czy doszedł do ciebie mój list? did you get my letter?; dojść do adresata ( o przesyłce) reach its destination l. recipient; pociąg tam nie dochodzi pot. trains don't go there.

2. (= osiągać) reach; dochodzić do pięćdziesiątki be approaching fifty; dochodzi północ/ósma it's almost midnight/eight, it's getting on for midnight/eight, it's coming up on midnight/eight.

3. (= uzyskiwać) dochodzić do zdrowia be getting better, turn the corner; dojść do głosu take one's turn (to speak); dochodzić do porozumienia come to an agreement, reach agreement; (nie mogłem) dojść z nim do ładu (I couldn't) connect with him; dochodzić do siebie (= odzyskiwać pełnię sił, równowagę) pull l. get o.s. together, get over it; (= odzyskiwać przytomność) come round l. to, snap out of it; dochodzić do siebie po czymś get over sth; dojść do skutku (= odbyć się) take place, go ahead; (= zakończyć się sukcesem) work out; nie dojść do skutku fall through.

4. nieos. doszło do czegoś ( zdarzenia) there was sth, sth happened; doszło do wypadku there was an accident, an accident happened; doszło do rękoczynów it came to blows; jak do tego doszło? how did this l. it happen?

5. (= przybywać do kompletu) be added; pamiętaj, że dojdą jeszcze dodatkowe zajęcia don't forget new classes will be added; dojdzie nam dodatkowa godzina we'll have an extra hour.

6. (= dociekać) seek; pursue; search for; dochodzić prawdy search for the truth, seek the truth; dochodzić krzywdy seek compensation.

7. (= walczyć o) fight for; dochodzić swoich praw fight for one's rights; dojść do władzy rise to power; dochodzić czegoś na drodze sądowej fight for sth in court.

8. (= rozumować) dochodzić do przekonania/wniosku reach a conviction/conclusion; dochodzić do sedna sprawy get to the heart of the matter; dojść po nitce do kłębka przen. follow the thread to the end.

9. (o roślinach, owocach) (= dojrzewać) mature, ripen.

10. ( o potrawach) (= dogotowywać się) be almost done; (= dogotować się) be done.

11. pot. (= przylegać) fit tight; okna nie dochodzą windows won't close properly, windows are not tight.

12. myśl. ( zwierzynę) approach.

* * *

1. (= wypowiadać słowa) say ( coś komuś sth to sb) (że... that...); (= opowiadać, informować) tell ( coś komuś sb sth l. sth to sb) (komuś o kimś/czymś sb about sb/sth l. of sb/sth) (komuś, że... sb that...); (= odzywać się, rozmawiać, przemawiać) speak, talk ( z kimś with l. to sb, o kimś/czymś about l. of sb/sth) ( do kogoś to sb); (= wspominać) refer (o kimś/czymś to sb/sth); mention (komuś o kimś/czymś sb/sth to sb); mów dalej! keep talking!; mów za siebie! speak for yourself!; mówcie (trochę) ciszej! keep it down!; to put it mildly; mówi się, że... they say that...; the story goes that...; it is reported l. rumored that...; mówić dobrze/źle o kimś/czymś speak well/ill of sb/sth; mówić komuś dzień dobry say hello to sb; mówić do siebie talk to o.s.; mówić otwarcie speak one's mind; mówić po próżnicy waste one's breath; mówić w czyimś imieniu speak for sb; mówić z przekonaniem speak with authority; mówisz to poważnie? are you serious?; a nie mówiłem? did't I tell you?; co mówiłeś? what did you say?; dobrze mówi! hear, hear!; do mnie mówisz? are you talking to me?; fakty mówią same za siebie przen. the facts speak for themselves; i kto to mówi? look who's talking!; lepiej nie mówić the less said, the better; nie ma o czym mówić ( w odpowiedzi na podziękowanie) don't mention it; forget it; nie mów nic don't say anything; nie mów z pełnymi ustami don't talk with your mouth full; nie musisz mówić nic więcej (= wszystko rozumiem) enough said.

2. (= wyrażać słowami) tell; mówić (całą) prawdę tell the (whole) truth; mówić kłamstwa tell lies.

3. (= wyrażać się w dany sposób) talk, speak; mówić bzdury l. nonsensy l. od rzeczy talk nonsense; mówić do rzeczy talk sense; mówić na temat speak to the point; nareszcie mówisz do rzeczy now you're talking sense.

4. (= nakazywać) tell (komuś, żeby coś zrobił sb to do sth); mówiłem mu, żeby przyszedł I told him to come; nienawidzę, jak mi się mówi, co mam robić I hate people telling me what to do; rób, co ci mówię! do what I tell you!

5. (= posługiwać się językiem) speak; mówić dobrze/biegle po japońsku speak good/fluent Japanese; mówić po angielsku kiepsko/z obcym akcentem speak English badly/with a foreign accent; nie mówię l. nie umiem mówić po węgiersku I can't speak Hungarian; osoba mówiąca po angielsku/polsku English/Polish speaker; mówić tym samym językiem (= dobrze się rozumieć) speak the same language.

6. (= sugerować, wywoływać wspomnienie) mean, ring a bell; czy to ci coś mówi? does this mean anything to you?; does it ring a bell?; jego nazwisko nic mi nie mówi his name doesn't ring a bell.

7. (przedstawiając się przez radio l. telefon) cześć, mówi Marta hi, it's Martha (speaking); tu mówi Londyn radio this is London calling.

8. (= zwracać się do kogoś) mów mi Ed call me Ed; możesz mi mówić po imieniu you can call me by my first name.

9. ( w komentarzach na temat wypowiedzi) mówiąc delikatnie to say the least; mówiąc poważnie joking aside; mówiąc szczerze frankly (speaking); to be frank; mówiąc w przenośni metaphorically speaking; inaczej mówiąc to put it differently; jak (już) mówiłem like I said; kiedy już o tym mówimy while we are at it; krótko mówiąc to make l. cut a long story short; in brief; między nami mówiąc between ourselves; between you and me (and the gatepost); nawiasem mówiąc by the way; by the bye; incidentally; nie mówiąc (już) o kimś/czymś not to mention sb/sth; to say nothing of sb/sth; let alone sb/sth; prawdę mówiąc to tell the truth; as a matter of fact; przykro mi to mówić I hate to say it; skoro już o tym mówimy while we're at it; ściśle mówiąc strictly speaking.

( decl like adj) relative

- bliscy

* * *

bliższy

1. (= nieodległy od danego stanu l. miejsca; podobny, zbliżony) close ( czegoś to sth); near ( czegoś sth l. to sth); bliski płaczu/załamania nerwowego close l. near to tears/to a nervous breakdown; bliski odkrycia prawdy close l. near to discovering the truth; to, co mówisz, jest bliskie prawdy what you're saying is close to the truth; bliższy oryginału closer to the original, nearer the original; czuć się bliskim śmierci feal close l. near to death; bliska odległość short distance, nearness, closeness; bliskie spotkanie close encounter.

2. sup. (= położony tuż obok, następny) next; najbliższy sąsiad one's next-door neighbour; w najbliższym roku next year; in the coming year.

3. (= blisko spokrewniony) close, near; bliski krewny/kuzyn close l. near relative/cousin.

4. (= mający się wkrótce zdarzyć) near, approaching, imminent; lit. nigh; w najbliższej przyszłości l. w najbliższym czasie in the nearest future; koniec jest już bliski the end is near l. nigh; bliskie niebezpieczeństwo imminent danger.

5. (= niedawno miniony) recent.

6. (= drogi, serdeczny, darzony uczuciem) close, dear; być bliskim czyjemuś sercu be close to sb's heart; ona jest mi bardzo bliska she's very dear to me; bliska przyjaźń close l. intimate friendship; nawiązać z kimś bliższe stosunki become closely acquainted with sb; moi najbliżsi żart. my nearest and dearest; bliższa koszula ciału, niż sukmana przen. near is my shirt but nearer is my skin.

7. comp. (= dokładniejszy) more accurate, more precise, more detailed; bliższe dane/informacje more accurate data/information.

8. gram. dopełnienie bliższe direct object.

(= bliski krewny) close l. near relative.

* * *

-o- Dat. -u Voc. -że pl. - owie arch. -i

1. Bóg rel. God; wierzyć w Boga believe in God; Pan Bóg the Lord (God); Bóg Ojciec God the Father; Bóg wszechmogący almighty God; mieć się jak u Pana Boga za piecem be (as) snug as a bug in a rug; pożal się Boże! l. Boże odpuść! Lord have mercy!; God help us!; Bóg zapłać! God will repay you!; may God repay you!; robić coś za Bóg zapłać do sth out of the kindness of one's heart; Bóg mi świadkiem as God is my witness; I swear by (almighty) God; I swear to God; jak Boga kocham! honest to God!; niech mnie Bóg skarze! as God is my witness!; tak mi dopomóż Bóg so help me God; szczęść Boże! (may) God bless you!; idź z Bogiem go with God; Bóg z tobą l. zostań z Bogiem may God be with you; na Boga! for God's l. heaven's sake!; good God!; good heavens!; dzięki Bogu l. chwała Bogu l. chwalić Boga thank God; thank heavens; niech Bóg broni! l. broń Boże l. nie daj Bóg! l. uchowaj Boże! God l. heaven forbid!; o, Boże! l. mój Boże! oh, my God!; goodness gracious!; kogo Bóg prowadzi? przest. who is there?; niech cię Bóg ma w swojej opiece God help you; miej Boga w sercu l. bój się Boga! have a heart; żyć jak Pan Bóg przykazał stick to the straight and narrow; Bóg wie co (only) God knows; Bóg jeden wie, gdzie ona jest Lord knows where she is; co to było, na miły Bóg? what in God's name was that?; zapomniany przez Boga (i ludzi) God-forsaken; (nagi) jak go Pan Bóg stworzył pot. naked as a jaybird; żart. in his birthday suit; Bogu ducha winien (as) innocent as a lamb; Bogiem a prawdą to tell the truth; Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek run with the hare and hunt with the hounds; Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy God's mills grind slow but sure; God comes with leaden feet but strikes with iron hands; kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje the early bird catches the worm; gość w dom, Bóg w dom a guest is a blessing to the home; strzeżonego Pan Bóg strzeże forewarned is forearmed; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie like for like; you get what you give; what comes around goes around; człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi man proposes, God disposes.

2. mit. god; bóg wojny god of war; war god; bogowie greccy/rzymscy/germańscy Greek/Roman/Germanic gods; składać ofiarę bogom make an offering l. a sacrifice to the gods.

comp - szy; adj

* * *

- lszy

1. (= odległy, oddalony) distant; form. remote; ( w przestrzeni) faraway; dalekie strony l. kraje faraway lands; Daleki Wschód geogr. the Far East; z daleka from far away, from afar; trzymać się z daleka od kogoś/czegoś stay l. keep away from sb/sth.

2. ( o podróży) long, long-distance.

3. wojsk. (o pocisku, samolocie itp.) dalekiego zasięgu long-range.

4. (o związku l. pokrewieństwie) distant; daleki znajomy/krewny distant acquaintance/relative.

5. (od ideału, prawdy) far (removed); daleki od prawdy/od rzeczywistości far (removed) from the truth/from reality.

* * *

1. (= powlekać lakierem) varnish, lacquer; (paznokcie, samochód) paint; (meble, podłogę) varnish.

2. pot. (= przedstawiać w sposób nieprawdziwy) dress up the truth, varnish the truth; (zwł. ukrywając prawdę) whitewash, gloss over.

- naprawdę nie wiem I really a. honestly don’t know

- naprawdę tani/duży really cheap/large

- naprawdę? really?

- naprawdę tak sądzisz? do you really think so?

- tak naprawdę actually, strictly speaking

- tak naprawdę to duchów nie ma actually a. in actual fact ghosts don’t exist

- tak naprawdę zapłacili mi 1000 złotych, a nie 900 they paid me 1,000 zlotys, not 900

- tak mówią, ale jak było naprawdę, tego nikt nie wie that’s what they say, but who knows a. nobody knows what really happened

* * *

* * *

1. (= rzeczywiście, bardzo, zgodnie z prawdą) really, truly, genuinely; naprawdę piękny dzień a really fine day; co o tym naprawdę myślisz? what do you really think about it?; czyś ty naprawdę oszalał? have you really gone crazy?; ja ją naprawdę lubię I really like her; on jest naprawdę chory he is really sick.

2. (= prawdę mówiąc, w rzeczywistości) in (actual) fact, as a matter of fact, actually, to tell the truth; tak naprawdę nie nazywam się Brown in actual fact, my name isn't Brown; tak naprawdę to po prostu nie chce mi się tego robić to tell the truth, I simply don't feel like doing it.

3. (= w samej rzeczy) indeed; naprawdę? ( niedowierzanie) oh, really?, indeed?; byłem naprawdę zadowolony I was very happy indeed; on naprawdę dobrze gotuje he cooks very well indeed; to naprawdę dziwne that is indeed strange.

* * *

1. (małżeństwo, charakter) quarrelsome.

2. (= sprzeczny) inconsistent, not in agreement l. in keeping ( z czymś with sth); niezgodny z prawdą contrary to the truth.

3. (= rozbieżny) incompatible; (poglądy, zeznania) inconsistent.

* * *

1. (= dawać odpowiedź) answer, reply; odpowiadać listownie/ustnie/pisemnie answer in a letter/orally/in writing; odpowiedzieć wymijająco answer evasively; odpowiadać grzecznie/bezczelnie/niechętnie answer politely/insolently/reluctantly.

2. (= reagować na uwagi) respond; odpowiadać na apel/wezwanie respond to an appeal/a call; odpowiedzieć na krytykę respond to criticism; odpowiadać na zarzuty respond to accusations.

3. szkoln. say one's lesson, give a report, be quizzed; odpowiadać z matematyki be quizzed on maths, give maths; odpowiadać ustnie/pisemnie answer orally/in writing; odpowiedzieć na dobrą ocenę get a good grade l. mark.

4. (= odpłacać) return, reciprocate; odpowiedzieć grzecznością na grzeczność reciprocate favors.

5. (= ponosić odpowiedzialność) be responsible ( za coś for sth); (= ponosić karę) be held responsible, answer ( za coś for sth); odpowiadać za morderstwo be held responsible for murder; odpowiadać przed sądem be brought to trial, be tried; odpowiadać za uczniów be responsible for one's pupils l. students; odpowiadać głową/majątkiem/życiem za kogoś/coś vouch for sb/sth (with one's head/money/life); odpowiadać z wolnej stopy prawn. be released pending trial.

6. (= pasować, być odpowiednim) suit; match; fulfill; to mi odpowiada it suits me (fine).

7. (= być zgodnym z czymś) correspond; odpowiadać rzeczywistości/prawdzie correspond with the facts/truth.

* * *

1. (= kawałeczek) bit; particle.

2. (= garstka) handful.

3. przen. (o uczuciach, cechach) (= krzta) ounce, bit, iota; odrobina szczęścia a bit of luck; odrobinę a little (bit); w tej historii nie ma ani odrobiny prawdy there's not an iota of truth to this story.

* * *

* * *

1. (= mijać się) pass; rozmijać się z prawdą deviate from the truth; rozmijać się z rzeczywistością be different from reality; teoria rozmija się z praktyką theory differs from practice.

2. (= nie spotykać się) miss ( z kimś sb).

* * *

Gen.pl. słów

1. (= wyraz) word; brzydkie słowo four-letter word, swearword; cierpkie l. gorzkie słowa bitter words; dobre słowo kind word; mocne słowa blunt words; ostre l. szorstkie słowa harsh words; próżne l. puste słowa empty words, hot air; święte l. złote słowa gospel truth; wielkie słowa big words; Słowo Boże rel. God's Word, the Word of God; słowa prawdy naked truth; to moje ostatnie słowo this is my last word; mieć ostatnie słowo ( w jakiejś sprawie) have the final say ( w czymś in sth); jednym słowem in a l. one word; innymi słowy in other words; w krótkich słowach in short l. brief; gra słów wordplay, play on words; ( żart słowny) pun; szkoda słów it's a waste of breath, it's no use (talking to him, trying to convince them, etc.); od słowa do słowa, zaczęli rozmawiać o... while chatting, they moved on to...; w dosłownym tego słowa znaczeniu in the literal sense of the word, literally; połykać słowa swallow words; ważyć słowa weigh one's words; nie mogę znaleźć słów (= jestem zbyt wzruszony, zdenerwowany itp.) words fail me; słowo w słowo word for word; powtórzyć coś słowo w słowo repeat sth verbatim; cytować coś słowo w słowo quote l. cite sth chapter and verse l. verbatim; mam do pana dwa słowa could I have a word with you?; nie pisnąć ani słowa not breathe a word; nie powiem o nim złego słowa I won't say a word against him, I'll never speak ill of him; wspomnisz moje słowo you'll remember my words; opowiedzieć coś swoimi słowami tell sth in one's own words; powiedzieć coś w dwu słowach put sth in a nutshell; przerwać komuś w pół słowa cut in on sb; chwytać kogoś za słowa catch sb in their words; nie przebierać w słowach not mince one's words; licz się ze słowami! watch your mouth l. language!; nie dał/dała/dali mi dojść do słowa I couldn't get a word in edgewise; Br. I couldn't get a word in edgeways; brak mi słów I'm at a loss for words; muzyka do słów Mickiewicza music to the lyrics by Mickiewicz; wymiana słów verbal exchange; nie móc wykrztusić słowa not be able to speak a word, be dumbstruck; słowa więzną mi w gardle I'm choked up; słowa, które padły z twoich ust, są dla nas bardzo bolesne the words you said are very painful to us.

2. ( wypowiedź) word, utterance; słowo drukowane the printed word; słowo mówione the spoken word; słowo pisane the written word; słowo wiążące lead-in; słowo wstępne foreword, introductory remarks; wolność słowa freedom of speech; ostatnie słowo prawn. last word; wpadać komuś w słowo cut in on sb; wypluj to słowo! perish the thought!

3. (= obietnica) word, promise; dać słowo give one's word; dotrzymać słowa keep one's word; nie dotrzymać słowa go back on one's word; ręczyć za kogoś/coś słowem give one's word for sb/sth, vouch for sb/sth; poprzeć słowo czynem suit the action to the word; słowo honoru word of honor; Br. word of honour; ( jako wykrzyknik) on my honor! Br. on my honour! rzucać słowa na wiatr give empty promises; słowo daję l. daję słowo I swear to God!, no kidding!; trzymać kogoś za słowo hold sb to their word; uwierzyć komuś na słowo give sb the benefit of the doubt; być po słowie be bethroted; słowo? promise?; możesz mi wierzyć na słowo take my word for it; słowo się rzekło, kobyłka u płota delivered as promised.

4. przest., jęz. verb; słowo posiłkowe auxiliary verb.

5. tylko pl. (= tekst piosenki) lyrics.

* * *

1. ( dokument) certificate; świadectwo dojrzałości certificate of secondary education; US High School Diploma; Br. General Certificate of Secondary Education, GCSE; świadectwo lekarskie medical certificate; świadectwo pochodzenia certificate of origin; świadectwo szkolne US report card; Br. school report; świadectwo ślubu certificate of marriage, certified copy of an entry of marriage; świadectwo urodzenia certificate of birth, birth certificate; świadectwo zgonu death certificate, certified copy of an entry of death.

2. (= dowód) testimony, evidence; dać świadectwo męstwa demonstrate one's bravery; dawać świadectwo prawdzie be a testimony to the truth, testify to the truth.

* * *

Gen.pl. - ren

1. (= nasiono) seed; ziarno siewne/kwalifikowane roln. sowable/certified seed; ziarno na mąkę flour seed; ziarno pszenicy/żyta/owsa/jęczmienia grain of wheat/rye/oats/barley; ziarno kawy/kakaowe coffee/cocoa bean; oddzielać ziarno od plew separate the wheat from the chaff.

2. (= drobina) grain, particle; ziarno piasku/złota grain of sand/gold; ziarno prawdy przen. grain of truth.